Phép xem mạng gà dựa vào màu mắt được phát triển và áp dụng trên gà nòi, gà cựa miền Nam (chủ yếu là đá cựa sắt). Xem mạng chủ yếu để cáp đá, việc tuyển lựa gà hay vẫn theo những cách thức thông thường, chẳng hạn như nòi giống hay xem tướng “nhất thủ, nhị vĩ, tam thân, tự túc”…
– Mức độ quan trọng (quyết định thành bại): màu mắt 70%; màu chân và màu lông 20%; các yếu tố khác như ngày, giờ và vảy chỉ chiếm 10%. Hầu hết vảy gà đều áp dụng vào “nước khuya”, “mạnh đòn” vốn không có nhiều tác dụng đối với gà cựa (đá cựa sắt) vì ăn thua xảy ra trong chớp mắt.
– Cấu tạo mắt gà từ trong ra ngoài: con người, viền màu (xung quanh con ngươi) và nền màu vàng ở ngoài cùng, đôi khi có thêm áng mây.
– Mang gà được xác định dựa vào viền màu xung quanh con người. Về cơ bản có các màu sau đây: viên vàng, gạch = mạng thổ, viền đen = mạng thủy, viền trắng = mạng kim và viên xanh = mạng mộc; viền đỏ = mạng hỏa không tồn tại trên thực tế.
– Áp dụng ngũ hành tương sinh và tương khắc:
+ Gà “trắng” thắng gà “đen” và gà “xanh“, thua gà “vàng”
+ Gà “xanh” thắng gà “vàng” và gà “đen”, thua gà “trắng”
+ Gà “đen” thắng gà “xanh”, thua gà “trắng”, và thua gà “vàng”
+ Gà “vàng” thắng gà “trắng” và gà “đen”, thua gà “xanh”
Lưu ý: theo phép xem mạng màu mắt thì “sinh xuất” ăn sinh nhập”. Chẳng hạn, “kim sinh thủy” nên suy ra kim thắng thủy (gà “trắng” thắng gà “đen”) (theo lý luận thông thường thì “sinh xuất” bị mất lực nên thua “sinh nhập” được bổ lực).
Đa phần gà chọi ngoài trường đấu đều mang mộc (70 – 80%), mạng kim (5 – 10%), mạng thổ (5 – 10%), mạng thủy (5%). Các sách tướng gà thường cho gà mắt đen (mạng thủy) là yếu, nhát, có lẽ vì vậy mà người ta ít mang gà đi đá. Bởi mạng thể chiếm đa số nên đem gà mang kim đi đá dễ ăn độ. Mạng thổ để dành đá với gà dữ ngoài trường (thường là mạng kim).
Ngoài viền mắt, một đặc điểm quan trọng nữa của phép xem mạng này là nặng tính thực tiễn. Mang thổ và mạng thủy dễ đoán, trong khi mạng kim và mạng mộng khó đoán hơn. Nếu viền trắng tinh thì có thể mạnh dạn đonas là “mạng kim” nhưng đa phần đều phớt xanh, khó đoán, người ta gọi nôm na là “ xanh lên trắng” . Phải đem đá thử mới biết chắc, chẳng hạn đá với gà “xanh” nếu thắng gọn trong một, hai chân thì đó là gá “trắng”, nếu đá dằng dai thì cùng là mạng mộc, gà “xanh”.
Có nhiều con gà “mạng ẩn” tức màu mạng không thể hiện ra ngoài, chẳng hạn viền mắt xanh hoặc thậm chí vàng nhưng lại là mạng kim. Cách tốt nhất vẫn là đem đá thử độ nhỏ trong xóm; một khi biết chắc mạng gà rồi thì mới đá độ lớn.
Một số đặc điểm hỗ trợ việc. Mang kim thường có đuôi lau (lông đuôi trắng như bông lau).
Gà chân vàng với những bớt đen ở chân (không phải móng đen hay cựa đen) thì hầu như là mạng kim.
Gà chân trắng với những bớt xanh ở chân thì hầu như là mạng mộc.
Gà chân xanh và không có đuôi lau thì chắc chắn không phải mạng kim.
Trường hợp gà cùng mạng thì lúc đó phải xem đến màu chân. Màu chân cũng tuân theo ngũ hành sinh khắc (liệt kê ở trên). Chẳng hạn, hai con gà mắt trắng thì con chân vàng sẽ ăn con chân trắng, nhưng khá chật vật vì dù sao cũng là anh em, chỉ trên cơ chút đỉnh. Nếu cùng màu chân thì sau cùng mới xem với gà cựa. đến màu lông. Ngày, giờ và vảy không quan trọng đối
